Unia Europejska promuje wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych. Podkreśla się, że zdecentralizowanie wytwarzania energii niesie ze sobą wiele korzyści, m.in. większe bezpieczeństwo dostaw energii, krótsze odległości transportu w skali lokalnej, mniejsze straty przesyłowe oraz nowe miejsca pracy. O roli UDT w rozwoju energetyki niskoemisyjnej mówi Mieczysław Borowski, prezes Urzędu.
W jaki sposób UDT jest zaangażowany w tworzenie energetyki związanej z odnawialnymi źródłami energii?
Z postanowień dyrektywy 2009/28/WE, które zostały wprowadzone do prawa polskiego poprzez nowelizację prawa energetycznego we wrześniu 2013 r., wynika konieczność istnienia systemu szkoleń i certyfikacji umożliwiającego instalatorom instalacji odnawialnych źródeł energii podnoszenie kwalifikacji i ich potwierdzanie. Szczegółowe wytyczne dotyczące sposobu działania systemu zostały określone w marcu br. przez ministra gospodarki w dwóch rozporządzeniach. Jedno z nich określa warunki i tryb wydawania certyfikatów instalatorom zajmującym się montażem urządzeń wykorzystujących odnawialne źródła energii (OZE), warunki i tryb akredytowania organizatorów szkoleń, a drugie ustala wysokość opłat za przeprowadzenie egzaminu, wydanie i przedłużenie ważności certyfikatu oraz udzielanie akredytacji. Oba rozporządzenia już weszły w życie. Na mocy ustawy Prawo energetyczne, UDT przydzielono w tych działaniach dwa zadania – certyfikację instalatorów mikro-
i małych instalacji odnawialnych źródeł energii oraz akredytację organizatorów szkoleń w tym zakresie.
Instalatorzy jakich rodzajów urządzeń będą musieli mieć Państwa certyfikat? Co to da ich użytkownikom?
Mówimy o instalowaniu takich rodzajów odnawialnych źródeł energii, jak kotły i piece na biomasę, systemy fotowoltaiczne, systemy grzewcze wykorzystujące energię słoneczną, pompy ciepła oraz płytkie systemy geotermalne. System dotyczy jedynie mikro- i małych instalacji. Mikroinstalacje nie przekraczają mocy elektrycznej 40 kW i cieplnej 120 kW, natomiast małe instalacje dysponują mocą elektryczną od 40 do 200 kW i cieplną od 120 do 600 kW.
Wielkość i moc tych urządzeń przesądza o tym, że głównymi ich odbiorcami i użytkownikami będą klienci indywidualni i przedsiębiorstwa spoza sektora energetyki zawodowej. W procesie certyfikacji weryfikuje się kompetencje instalatorów tego typu instalacji aby zabezpieczyć interes wszystkich zainteresowanych inwestycjami w odnawialne źródła energii, którzy będą korzystać z usług certyfikowanych instalatorów.
Dlaczego jest to tak ważne właśnie w przypadku instalacji odnawialnych źródeł energii?
Energetyka związana z odnawialnymi źródłami energii to tzw. energetyka rozproszona. Bazuje na pojęciu prosumenta, który jest jednocześnie odbiorcą, konsumentem i producentem energii. Zakłada się, że prosument nie musi być specjalistą z zakresu energetyki, aby wytwarzać i sprzedawać energię z odnawialnych źródeł więc będzie potrzebował fachowego wsparcia. Wprowadzony system certyfikacji i akredytacji może być traktowany jako element wsparcia. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej uruchomił, na podstawie ustawy Prawo ochrony środowiska, program Prosument. Ideą tego programu jest dofinansowanie zakupu i montażu mikroinstalacji odnawialnych źródeł energii w celu ograniczenia emisji CO2. Jednym z wymagań stawianych dofinansowywanym instalacjom w programie Prosument jest dobór urządzeń charakteryzujących się wysoką jakością i wydajnością energetyczną. Miejsce UDT w programie nierozerwanie wiąże się z pełnioną na co dzień rolą instytucji eksperckiej w zakresie bezpieczeństwa urządzeń i instalacji technicznych. Beneficjentami programu mogą być jednostki samorządu terytorialnego lub osoby fizyczne, wspólnoty i spółdzielnie mieszkaniowe. Wszystkie te podmioty potrzebują rzetelnego wsparcia przy inwestycjach w OZE. Program certyfikacji i akredytacji UDT daje im podstawy zaufania wobec wykonawców.
Jak szeroka musi być wiedza instalatora urządzeń korzystających z OZE?
Musi mieć wyjątkowe kompetencje zawodowe. Punktem wyjścia jest wiedza i umiejętności z zakresu tradycyjnych technologii instalacyjnych wykorzystujących źródła i systemy energetyki konwencjonalnej, oraz racjonalnego gospodarowania energią. Pozostałe wymagane kompetencje można długo wyliczać: określanie warunków lokalizacji urządzeń i systemów energetyki odnawialnej oraz możliwości ich zastosowania w budownictwie (w tym energooszczędnym), montaż i dokonywanie przeglądów technicznych, konserwacji urządzeń i instalacji OZE, znajomość przepisów prawa budowlanego i prawa energetycznego, wykonywanie rysunków (odręcznie i z wykorzystaniem specjalistycznych programów komputerowych), znajomość zasad sporządzania harmonogramów budowlanych, wykonywania przedmiaru i obmiaru robót budowlanych.
Energetyka niskoemisyjna to nie tylko odnawialne źródła energii. Biorąc pod uwagę ich możliwą wydajność, główna walka o niskie wskaźniki emisji CO2 w energetyce toczy się właściwie na innym polu.
Tak, oczywiście, UDT jest obecny również w kampanii na rzecz czystego środowiska. Sprawujemy dozór techniczny nad wszystkimi kotłami, także dostosowanymi do współspalania biomasy. Bierzemy udział w realizacji projektów nowych kotłów wyposażonych w instalacje chroniące środowisko, np. instalacje odsiarczania spalin. Wszystkie urządzenia wykorzystujące odnawialne źródła energii – pompy ciepła, kolektory słoneczne, systemy fotowoltaiczne, małe elektrownie wiatrowe, układy mikrokogeneracyjne, w tym mikrobiogazownie, oraz źródła ciepła opalane biomasą podlegają określonym przepisom związanym z ich wytwarzaniem, a UDT jest niezależną jednostką wykonującą badania i oceniającą zgodność z przyjętymi wymaganiami. Laboratorium UDT potwierdza protokołem badań wartości konkretnych parametrów osiąganych przez urządzenie bądź instalację, jednostka certyfikująca UDT CERT potwierdza zgodność osiąganych przez urządzenie lub instalację wartości parametrów z wymaganiami normy, a jednostka notyfikowana UDT wspomaga producenta w procesie oceny zgodności, tak aby mógł oznakować swój wyrób symbolem CE. Włączamy się również w przygotowania instytucjonalne, kompetencyjne i legislacyjne w zakresie energetyki jądrowej. To bardzo ważny front walki o czyste środowisko i niską emisyjność naszej energetyki.
O środowisko należy dbać zanim powstanie elektrownia atomowa i rozwinie się energetyka z OZE. Można też wytwarzać prąd w technologiach przyjaznych środowisku, choć niekoniecznie korzystających ze źródeł odnawialnych.
Dlatego tak ważny jest rozwój niskoemisyjnej energetyki rozproszonej, szczególnie na obszarach wiejskich, gdzie sieci dystrybucyjne energii elektrycznej cechuje niższa wydajność w porównaniu
z podobnymi sieciami w miastach. Ten fakt wynika z wyższych kosztów przesyłania energii na większe odległości i wpływa na obniżenie opłacalności inwestycji w rozbudowę i modernizację sieci, co z kolei powoduje straty energii w procesie jej przesyłania. Rozproszona energetyka odnawialna oferuje lokalne, przyjazne dla środowiska, źródła energii elektrycznej wszędzie tam, gdzie wielkoskalowa energetyka zawodowa nie zawsze jest w stanie dostarczyć energię o odpowiednich parametrach i z wystarczającą niezawodnością.
Jakie to są instalacje?
W polskich warunkach na terenach wiejskich mogłyby powstawać małe elektrownie fotowoltaiczne wykorzystujące energię słoneczną. Obecnie w Europie funkcjonuje ponad 51 GW mocy zainstalowanej w systemach fotowoltaicznych, z czego prawie połowa znajduje się w Niemczech. Obserwujemy rozwój małej energetyki wiatrowej. Szacuje się, że aktualnie w Europie funkcjonują małe elektrownie wiatrowe o łącznej mocy ok. 120 MW i o przeciętnej mocy 5 kW, z czego ponad połowa w Wielkiej Brytanii. Małe elektrownie wiatrowe są instalowane głównie na obszarach wiejskich przez inwestorów indywidualnych i rolników, jako alternatywne źródło dochodu oraz zasilania w energię gospodarstwa domowego. W Polsce coraz częściej instaluje się tzw. pompy ciepła, czyli urządzenia wymuszające przepływ ciepła z obszaru o niższej temperaturze do obszaru o temperaturze wyższej. To także jedno z najczystszych źródeł energii, choć potrzebuje pewną ilość energii elektrycznej. W Europie rynek pomp ciepła rozwija się w tempie zaledwie kilku procent rocznie. Na początku 2012 r. funkcjonowało w Europie, głównie w Szwecji i Niemczech, ponad 1,1 mln gruntowych pomp ciepła o łącznej mocy 14 GWth.
To wszystko są instalacje bardzo przyjazne środowisku, ale problemem jest chyba w ich przypadku magazynowanie energii?
Rzeczywiście, magazynowanie energii elektrycznej oraz ciepła ma szczególne znaczenie dla właścicieli małych odnawialnych źródeł energii, ponieważ daje możliwość korzystania z energii elektrycznej nawet wtedy, gdy odnawialne źródło w wyniku zmienności i niestabilności warunków pogodowych nie wytwarza prądu elektrycznego albo dostarcza niewystarczające jego ilości. Uniezależnienie zasilania odbiorców od chwilowych zmian mocy źródeł odnawialnych zwiększa ogólną wydajność systemu energetycznego. Niestety obecnie magazynowanie ciepła w postaci gorącej wody jest dużo lepiej opanowane technicznie niż magazynowanie energii elektrycznej. Dlatego z punktu widzenia energetyki rozproszonej bardzo duże znaczenie ma rozwój „inteligentnych sieci”, które umożliwiają przede wszystkim integrację źródeł rozproszonych oraz racjonalne zwiększenie udziału OZE w strukturze wytwarzania energii. Decentralizacja sektora energetycznego uwalnia potencjał czystej energii i zmienia odbiorcę pasywnego w prosumenta, który już nie tylko korzysta z energii, ale także ją produkuje. Pozwala to na optymalizację eksploatacji sieci energetycznych i podnosi ogólne bezpieczeństwo energetyczne kraju.
Jakie jeszcze rodzaje instalacji możemy zaliczyć do niskoemisyjnej energetyki rozproszonej?
Instalacje mikro-kogeneracyjne. Kogeneracja to proces technologiczny polegający na jednoczesnym wytwarzaniu energii elektrycznej i użytkowego ciepła, dający duże oszczędności ekonomiczne i korzystny pod względem ekologicznym, chociaż instalacje te wymagają zasilania paliwem. Do instalacji mikro-kogeneracyjnych można zaliczyć agregaty kogeneracyjne na biopaliwa płynne – biodiesel, oleje roślinne, mikro-biogazownie zasilane biogazem wydzielającym się z materiałów pochodzenia rolniczego, np. gnojowica, kiszonka kukurydzy i mikro-instalacje zasilane gazem LPG.
Podsumujmy cele tych wszystkich działań w zakresie OZE.
Celem założonym w odniesieniu do całego kraju jest 15 proc. udział energii ze źródeł odnawialnych
w całkowitym zużyciu energii do 2020 r. Wysokosprawne urządzenia do wytwarzania energii
z zastosowaniem OZE oraz fachowe siły wykonawcze są gwarancją osiągnięcia tego celu.
W ostatecznym rozrachunku chodzi jednak o bezpieczeństwo energetyczne i czyste środowisko.
Regulacje w zakresie odnawialnych źródeł energii:
• Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 20 marca 2014 r. w sprawie wysokości opłat za przeprowadzenie egzaminu, wydanie i przedłużenie ważności certyfikatu oraz udzielanie akredytacji w zakresie odnawialnych źródeł energii (weszło w życie 17 kwietnia 2014 r.)
• Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 25 marca 2014 r. w sprawie warunków i trybu wydawania certyfikatów oraz akredytowania organizatorów szkoleń w zakresie odnawialnych źródeł energii (weszło w życie 7 maja 2014 r.)
• Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne
